40 dingen die ik leerde in de afgelopen 40 jaar

“I don’t know much relative to what I need to know” – Ray Dalio

1. Als je dood gaat laat je alleen het gevoel na, dat je anderen hebt gegeven

Op 13 juni 2018 overleed mijn mooie, lieve papa. Hij was ziek. Kanker. In de laatste maanden van zijn leven kreeg hij kaarten, brieven en belletjes van alle mensen die hij in zijn leven had geraakt. Heel veel kaarten, brieven en belletjes. Ook zijn afscheid ging over niets anders dan dat. Het enige wat je nalaat is het gevoel dat je anderen hebt gegeven. Het is wellicht de meest waardevolle les.

2. Verandering is de enige zekerheid die je hebt

Verandering is een constante. Een constante die je dus beter kunt omarmen.

“Change is not painful. It’s the resistance to change that is painful.” – Kerry Harr

Zie iedere verandering als een experiment en ga het aan. Je kan bijna altijd terug, of je stuurt gaandeweg bij. Veranderen is niet voor niets een werkwoord.

3. We zijn allemaal gelijkwaardig, maar niet gelijk

Deze kreeg ik vooral in mijn pubertijd veel te horen.

“Heej, we zijn gelijkwaardig maar niet gelijk”

Deze uitspraak heeft naarmate ik ouder werd steeds meer waarde gekregen. Omarm je gelijkwaardigheid en ook je verschillen. Ze maken je rijker.

Dank Wim.

4. Ook de koningin schijt op de WC

Er wordt mij wel eens verweten dat ik lak heb aan status. En dat klopt. Youp van ‘t Hek bevestigde mijn vaders uitspraak toen ik hem als 17-jarige, vrijwillige, lichttechnicus van het lokale theater moest uitlichten voor een van zijn tryouts.

“Jij moet vertellen waar ik moet staan. Jij kent dit theater. Dit is jouw werk. Ook ik schijt gewoon op het porselein en de koningin rookt daar zelfs een sigaretje bij.”

Dit betekent niet dat je geen respect voor anderen moet hebben. Het betekent vooral dat je respect voor iedereen moet hebben, dat de status van een ander niets af doet aan jou of aan je eigen kunnen.

Dank Youp.

5. Je kunt beter de clown onder de koningen zijn, dan de koning van de clowns

Lang vertaalde ik deze als “je moet niet de slimste in de ruimte zijn, maar vooral slimmere mensen om je heen verzamelen”. Hoewel dit zeker waar is, is het niet voldoende. Je moet je vooral beseffen dat iedereen een verhaal heeft en binnen dit verhaal de koning of de clown is. Met de attitude van de clown leer je meer dan met de attitude van de koning. En vind hierbij vooral slimme mensen die het niet met je eens zijn.

Dank Andrei.

6. Everything you see around you has been created by people that are no smarter than you

Als je je realiseert dat alles om je heen bedacht is, krijg je ook het besef dat je alles om je heen kunt veranderen en anders kunt bedenken. Een buitengewoon mooi inzicht dat vraagt om een flinke dosis zelfverzekerdheid. Je gaat hierbij de aanname testen dat jouw visie beter is dan die van de mensen die het eerder bedachten. Dat is dapper, maar in veranderende tijden lang niet altijd onterecht.

Dank Steve Jobs.

7. Tijd heb je niet, tijd maak je

Tijd is schaars in het leven. You don’t own time, you make time. Tijd is vluchtig en daarmee is tijd is ook vooral prioriteit. Maak dus vooral tijd voor de dingen die je belangrijk vindt.

Dank Grolsch.

8. If it’s not a “hell yeah” it’s a no, behalve …

Je krijgt een uitnodiging om ergens te spreken, ergens bij aan te schuiven of iets te doen waarvan je denkt ‘ik weet het niet’. Maar dan zie je dat het pas over twee maanden is en zeg je toch ja. Alsof je future self het dan wel een goed idee vindt. Je krijgt niet meer tijd in de toekomt en ook zelden meer zin. Stel jezelf dus de vraag -zeker als het in de toekomst ligt- of je het ook zou doen als je het morgen moet doen.

Het “hell yeah” principe is breed inzetbaar, maar er is ook een uitzondering. De uitzondering is als het spannend is. Angst voor het nieuwe kan je het “hell yeah” gevoel ontnemen. Maar het nieuwe is ook de plek waar je het meeste leert. En angst is een buitengewoon slechte raadgever. Dus laat hierin je hart maar wat meer spreken. Want als daar een “ik vind dit wel heel leuk en spannend” gevoel zit, dan moet je het juist wel doen.

Dank Derek Sivers.

9. Leer monopoly van iemand die het al gespeeld heeft

Je leert het meest van mensen die al expert zijn. Als ik wil leren fotograferen, ga ik een dag mee met een fotograaf die me mee neemt in zijn wereld. Zo jumpstart ik niet alleen het leerproces, het wordt ook sneller leuk. Probeer niet het wiel opnieuw uit te vinden en vraag om hulp. Je leert een spelletje niet alleen langzamer als je het met de handleiding op schoot speelt, het is ook minder leuk.

Dank Raymond.

10. Don’t imitate without questioning why

Nou staat deze een beetje haaks op de vorige, maar ze zijn voor mij beide waar.

We adopteren heel veel gedrag en werkwijzen van anderen. Het zit in natuurlijke aard van de mens om dit te doen. Maar stel je nou eens wat vaker de vraag waarom mensen handelen zoals ze handelen. Waarom een systeem is zoals het is. Onderzoek de oorsprong van gedrag en kijk dan of het nog past bij de huidige situatie. Je zult verbaasd zijn hoe vaak het slimmer, beter en eenvoudiger kan.

Systemen van anderen zijn prachtig, maar vraag je af “waarom” en maak ze vooral eigen.

11. Poep moet je niet op kauwen, poep moet je doorslikken

Lastige beslissingen of gesprekken waar je tegenop ziet maar die onvermijdelijk zijn? Stel ze niet uit. De situatie wordt er nooit beter door en het uitstellen kost je bergen energie. Niet kauwen. Doorslikken.

Dank Ronald.

12. Waardefouten los je niet op met een proces en vice versa

Je hebt waardefouten en procesfouten. Je lost fouten in een proces zelden op met verandering aan de waarden. Je lost waardefouten zelden op met een beter proces.

Er is één uitzondering. Waardefouten vinden plaats in het donker. De manier om ze te ontdekken is het licht aan te doen. Laat zien wat er werkelijk gebeurt. En het licht aan doen kan met een proces.

Dank Andrei.

13. Hebben geeft kopzorgen

“Koop een boot, werk je dood.” Dit zei de oma van mijn vrouw altijd, als we het hadden over hun boot. De vrouw had helemaal gelijk.

Alles wat je koopt heeft onderhoud nodig, dit vraagt om headspace en geeft kopzorgen. Minder spullen is meer headspace en minder zorgen.

“The things you own end up owning you” – Chuck Palahniuk, Fight Club

14. I don’t think you can teach leadership, but you sure can learn it

We leven in een buitengewoon bijzondere tijd. Alle kennis is gratis en online te vinden, op de manier die het beste bij je past. Spendeer 20 uur dedicated aan één onderwerp en je leert er alles over. Die kennis wordt echter pas echt waardevol, als je het daarna ook toepast…

Dank Josh Kaufman voor de 20h regel.

15. Volg het nieuws niet

Het nieuws is een oorlog om onze aandacht. Het is zelden positief. Het is ook zelden iets dat invloed heeft op je, of waar jij invloed op hebt. Dus het volgen van nieuws is het volstoppen van je hoofd vol negatieve dingen waar je je druk om kunt maken… voor niets.

Ik stopte zeven jaar geleden met het lezen van kranten en volgen van het journaal. Ik volg wel wat ik noem ‘het nieuw’. En dan vooral het nieuw wat invloed heeft op mij, waar ik interesse in heb of waar ik invloed op kan hebben. Het nieuw is de grote verandering, het nieuw is de regel onder de uitzondering. Het nieuw is waar je leert en heeft vaak een positief karakter.

Dank Tim Ferriss.

16. Short term loss, long term gain

Het is ongelooflijk hoe eenvoudig we ons gedrag aanpassen aan iets dat niet werkt zoals we zouden willen dat het werkt. Zeker als het oplossen van hetgeen dat niet werkt net wat meer tijd kost. Daar gaat echter veel energie verloren: short term gain, long term loss.

Ik ben groot fan geworden van dit omdraaien. Dus eenmalig tijd investeren, om deze daarna in kleine stapjes terug te winnen. Dit wordt ook wel lifehacking genoemd. Het geeft je energie en bespaart je vooral heel veel tijd.

Vind je het lastig om grotere dingen gelijk op te pakken? Zet ze op een lijstje, bekijk het eens per maand en los het stap voor stap op.

Dank Herman Kopinga.

17. Gemak wint bijna altijd van principes

Short term loss, long term gain is lastig, omdat gemak het bijna altijd wint van principes. Dit is echter ook een universele regel waar je in je handelen rekening mee kunt houden.

We waren niet massaal aan het downloaden omdat we niet wilde betalen voor content, we deden dat omdat het eenvoudiger was dan een film huren of online kijken. Zodra er een beter alternatief kwam -lees Netflix en vooral Spotify- stapten we over.

Als je wil dat mensen andere keuzes maken, bijvoorbeeld keuzes die beter of gezonder zijn, maak het dan eenvoudiger om deze keuzes te maken.

Dank Jeroen van de quote bij deze les.

18. You need very clear ideas

Nummer 18 is een systeem. Een systeem dat je helpt om je ideeën helder in je hoofd te krijgen, omdat het een probleem, idee, keuze of vraag vanaf alle kanten benaderd.

Het systeem komt van Charles Davies en bestaat uit 7 vragen. Door het op te schrijven en vanuit verschillende hoeken te benaderen, valideer je hiermee de uitkomst.

De 7 vragen zijn

• What do I want?
• What do I need?
• What do I demand?
• What do I love?
• What do I wish for?
• What do I dream of?
• What do I live for?

Uhm, hoe gebruik je dit in de praktijk

Pak een probleem of idee en stel één voor één de vragen. Schrijf de antwoorden op. Heb je alle vragen gehad, bekijk dan je antwoorden en onderstreep de stukken, woorden of delen die resoneren. Maak van het onderstreepte een kort verhaal dat je idee helder beschrijft. Klaar met samenvatten? Stel dan de 7 toetsvragen.

Toetsvragen

• Is this what I want?
• Is this what I need?
• Is this what I demand?
• Is this what I love?
• Is this what I wish for?
• Is this what I dream of?
• Is this what I live for?

Is het antwoord op één van deze vragen ‘nee’, pas dan je zin aan totdat het een ja wordt en stel alle controlevragen opnieuw. Doe dit totdat alles een volmondige ja is, twijfels zijn nee.

Je kunt nagenoeg alles wat je doet toetsen met dit systeem. Van ‘wat ik van het leven wil’ tot aan ‘moet ik deze aankoop doen’. Dat klinkt wellicht wat zweverig, maar het helpt je om bewust keuzes te maken en een situatie, idee of keuze vanaf alle kanten te bekijken. Zo krijg je je idee heel helder op je netvlies.

Dank Charly.

19. Kijk naar wat mensen doen, niet naar wat mensen zeggen

Als je wil inschatten wat je aan iemand hebt, kijk dan naar wat ze doen, niet naar wat ze zeggen. Je bent wat je doet. Niet wat je zegt, niet wat je gelooft, niet wat je op Twitter of Instagram zet. De manier waarop je je (priori)tijd spendeert zegt veel meer.

En deze toets kun je ook toepassen op bedrijven.

Dank Jeroen.

20. Ideas aren’t worth anything, execution is all that counts

Een idee is niets en een idee is ook niet waard. Executie is het enige dat telt. Wees je daarbij ook bewust van het feit dat originaliteit nagenoeg niet bestaat.

“All ideas grow out of other ideas.” – Anish Kapoor

Beoordeel mensen dus vooral op wat ze doen, niet op wat ze zeggen.

21. Steek je energie in dingen waarop je een invloed kunt hebben, of die een invloed hebben op jou

Ik zie mensen zich te vaak druk maken over zaken waar ze geen invloed op hebben, of zaken die geen invloed hebben op hen. Dat is prima, maar verspil er geen energie aan. Doe er iets aan en kun je er niets aan doen, laat het dan los. Je kunt je energie en tijd dan zoveel beter steken in dingen waar je wel invloed op hebt, dat is zinvoller.

“Accept the things you cannot change, have the courage to change the things you can, and have the wisdom to know the difference.” – Nora Allen

22. Start klein!

Wil je iets veranderen in je leven of iets nieuws beginnen? Dan mag je groot dromen, maar start vooral klein.

Wil je gaan hardlopen? Super, maar ga dan niet gelijk voor de marathon. Maak met jezelf de afspraak dat je iedere dag één stap buiten zet in je hardloopkleding. De kans dat het meer wordt dan één stap is groot, maar die ene stap is voldoende. En in de categorie “gemak wint het van principes”; Leg die hardloopkleding en schoenen klaar bij de deur of naast je bed. Dan is de drempel nog lager.

Wil je iedere dag gaan journalen? Super plan, maar maak met jezelf de afspraak dat je iedere avond één regel schrijft over de dag. En leg het boekje en de pen klaar naast je bed.

23. Plan je leven, anders overkomt het je

Ik ontmoet te veel mensen die het leven ondergaan. Het leven overkomt ze, ze zijn haast een slachtoffer van hun leven.

Ja, het leven is wat je gebeurt terwijl je andere plannen maakt, maar de reactie op wat er gebeurt bepaal je zelf. Als je een idee hebt van waar je heen wilt, geeft dit ook sturing aan je leven en de reactie op wat je overkomt.

Nou zullen er mensen zijn die dit lezen en even een grote f*ck you in hun hoofd krijgen. Omdat de hand die ze gedeeld is de slechtste kaarten heeft. Punt 23 is niet voor jou. Punt 23 is voor de grote groep die prima kaarten heeft en daar niet zo mee om gaat.

Dus maak mooie plannen en stel die vooral niet uit. Morgen is vandaag en ooit komt nooit.

Dank Jim Dethmer.

24. Zet een stip op de horizon

Wat je bij het plannen gaat helpen is een stip op de horizon. Als je namelijk weet waar je naartoe wilt, worden de beslissingen die je vandaag maakt een waypoint op de reis naar die stip.
En durf daarbij te dromen. Als je vijf jaar in de toekomst mag kijken, hoe ziet je perfecte dag er dan uit? Waar word je wakker? Met wie? Wat ga je doen? Hoe duidelijk je dit ziet, hoe beter.
De route naar die rode stip lijkt overigens meer op liften dan op een treinreis. Op je weg ga je mensen tegenkomen die je naar andere plekken brengen en andere inzichten geven. Die stip is daarmee geen vast punt, maar het geeft zoveel richting.

“Most people overestimate what they can do in one year and underestimate what they can do in ten years.” – Bill Gates

Dank voor het leren dromen Egbert.

25. First get it working, then get it right, then get it optimized

Op het werk doorlopen we veel de build, measure and learn cycle. Experimenteer, meet hoe iets zich gedraagt, leer en expirimenteer opnieuw.

Het is een buitengewoon goed model, een methodiek om van een eenvoudige start naar iets goeds, iets geweldigs, te werken.

Dank voor de quote Nadine.

26. Just stay true to yourself

Je gaat veel zaken tegenkomen die op het eerste gezicht heel leuk lijken. Je hart zegt ja, of je hoofd zegt ja. Het zijn daarbij vooral ego en grote geldbedragen die je de juiste keus doen negeren.

Ken je eigen kernwaarden. Weet waar je heen wilt en luister niet alleen naar je hoofd en naar je hart maar ook vooral naar je buik en lijf. Ze moeten alle drie ja zeggen.

Want als het in de kern niet bij je past, word je er hoe dan ook ongelukkig van.

27. Know thyself

In het verlengde van het vorige punt moet je dus goed weten wie je bent en waar je voor wil staan. Daarbij is het handig als je weet waar je goed in bent. Ik deed mijn eerste persoonlijkheidstesten op mijn 34ste. Dat was ongeveer twintig jaar te laat, maar vanaf toen kon ik mijn werk gaan inrichten rond mijn “strength” profiel. Dat maakte me niet alleen effectiever, het maakte mijn werk en mijn leven ook veel leuker.

Op de grens van ‘dit is waar ik van hou’, ‘dit is waar ik goed in ben’, ‘dit is wat de wereld nodig heeft’ en ‘hier word ik voor betaald’ zit Ikigai. Google die vooral eens.

Dank Jurrien Mammen.

28. Er is geen waarheid

Iets is niet ‘waar’ of ‘niet waar’. Iets is waar voor jou, of voor de ander. Waarheid is zelden absoluut. Dus vraag je bij iets als feedback die je krijgt niet af of het waar is, maar hoe dit waar is vanuit het perspectief van degene die je feedback geeft.

Learn how to learn from those you disagree with, or even offend you. See if you can find the truth in what they believe.

Als die ene waarheid er niet is, snap je ook waarom communicatie zo belangrijk is. En dat communicatie over de weg die je aflegt om tot een conclusie te komen minstens zo belangrijk is als je conclusie zelf. Dan neem je mensen mee in je leefwereld en je denkkader en kun je zo enige vorm van wederzijds begrip bouwen. Wellicht zelfs enige vorm van gelijk denken over de waarheid. En ervaring en data zijn daarbij sterke ondersteunende middelen.

Dank Yvanka.

29. Je wint geen discussie

Als je een discussie hebt -zeker publiekelijk- en één van jullie krijgt ‘gelijk’, dan verliezen er op dat moment twee mensen. De persoon die geen gelijk had en de betweter die het wel had. Aan zo’n discussie hou je beide niet het beste gevoel over en het levert zelden iets op.

Het wordt helemaal interessant als de discussie geen absolute waarheid kent. Want op dat moment leer je meer van vragen stellen -hoe ben je tot die overtuiging gekomen- dan antwoorden geven.

Thx Dale Carnegie en dank Fem omdat we hier samen zo veel hebben kunnen leren.

30. Focus je op de mensen die willen

Verandering is een constante en de meeste pijn komt voort uit de weerstand tegen verandering. Het is een vast gegeven, maar dat maakt het niet perse eenvoudig om met verandering om te gaan of om mensen daarin mee te nemen. Dat kan je veel energie kosten en energie kun je maar één keer uitgeven.

Focus je bij verandering daarom vooral op de mensen die mee willen. Daarin zit de goede energie, het is de groep die de impact van de verandering zichtbaar maakt en daarmee ook de groep die het grote “midden” mee krijgt. De mensen die niet mee willen haken dan of uiteindelijk aan, of ze vallen af. En beide is prima.

Thx dead horse theory.

31. Trust by default

Een goed functionerende relatie, een goed functionerend bedrijf, een functionerende maatschappij. Ze hebben één ding gemeen, ze zijn gebouwd op vertrouwen. Ja, daar gaat soms misbruik van gemaakt worden en nee, dat is niet erg. De kosten van dat misbruik wegen zelden op tegen de kosten van standaard wantrouwen en controle. Het is ook gewoon veel minder… leuk 🙂

Dank Wim en dank Fem, omdat we het vertrouwen standaard kregen en het daarmee leerde geven.

32. Start with problems, not solutions

We bouwen en bedenken veel oplossingen voor problemen die niet of niet meer bestaan. Dit komt omdat het probleem niet helder is. Ik merk -zeker in het werk- dat hoe meer tijd we steken in het snappen van het probleem, hoe beter de oplossing is waar we mee komen.

Dit is de reden dat projecten aan het begin langzaam gaan en aan het einde snel, in plaats van andersom. Starten met het probleem heeft je het fundament om goed te bouwen aan een oplossing.

33. Business should be a force for good

We hebben de afgelopen jaren heel veel -en voor mijn gevoel steeds meer- bedrijven gezien die zich met hun gedragingen volledig buiten de maatschappij plaatsen.

Salarissen en bonussen van de top van het bedrijfsleven, gelegaliseerde belastingontduiking, de banken- en kridietcrisis, de Niger Delta het is het topje van de ijsberg.

Bedrijven -en zeker techbedrijven- zijn machtiger en groter geworden dan natiestaten. De enige incentive voor dit gedrag is geld en aandeelhouderswaarde.

Er zijn gelukkig bedrijven die het anders doen. Ik had ooit het genoegen om in gesprek te gaan met Ben, één van de oprichters van Ben en Jerry’s. Zijn quote ‘business should be a force for good’ is altijd blijven hangen. En daar past het jezelf buiten de maatschappij plaatsen niet bij.

Dank Ben.

34. Valideer

Assumption is the mother of all fuckups. Dat is niet alleen zo in organisaties, dit geldt ook in het leven. Het is dus onwijs belangrijk dat je je aannames valideert.

Validatie is het proces om te komen tot een geaccepteerde kwaliteit van een gegeven. Ofwel van aanname naar data.

Validatie maakt werk beter en relaties rijker.

35. De 80/20 regel

De 80/20 regel, ook wel het Pareto principe, kun je op veel zaken toepassen. Ik pas hem vooral toe op energie en tijd. Ik kan door 20% van mijn energie dedicated in een onderwerp te stoppen tot 80% van het resultaat komen. En in het leven is een 8 over het algemeen een meer dan prima cijfer.

Je kunt zo meer uit een dag, een week of een maand halen op een buitengewoon hoog niveau. Ook kun je sneller en eenvoudiger beslissingen nemen.

Het mooie is dat ongeveer 80% van die beslissingen de juiste zijn. En je kunt in ongeveer 80% van de gevallen bijsturen of andere keuzes maken, als het de verkeerde kant op lijkt te gaan.

36. Zeg sorry

Bij de 80/20 regel komt ook voor dat je ernaast zit. Zeg sorry als je fouten maakt, zeg sorry als je andere mensen in de weg zit of kwetst. Want in je snellere keuzes zullen anderen soms het gevoel hebben dat ze niet gehoord of gezien zijn. En je maakt in het leven nou eenmaal regelmatig fouten waar anderen last van hebben.

Hoe zeg je sorry? Snel, specifiek, oprecht én zonder maar.

37. Impossible is nothing

‘Dat kan niet’. Of erger: ‘dat kan jij niet’. Te veel gehoord, zelden waar en olie op mijn vuur.

“Impossible is just a big word thrown around by small men who find it easier to live in the world they’ve been given than to explore the power they have to change it.

Impossible is not a fact. It’s an opinion. Impossible is not a declaration. It’s a dare. Impossible is potential. Impossible is temporary.

Impossible is nothing.” – Muhammad Ali

38. Learn to live with little

In mijn studententijd moest ik soms rondkomen met 25 gulden per week. Terwijl al mijn vrienden in de lease auto reden, met hun laptop en mooie huizen, werd bij ons Julian geboren op het appartement van 55m2. Wij moesten ieder dubbeltje omdraaien omdat ik zo nodig een bedrijf wilde starten.

We waren toen niet gelukkiger dan nu. We hebben nu alleen minder zorgen door de financiële onafhankelijkheid die is ontstaan. Maar we zijn ook niet bang om het te verliezen, we waarderen alles wat er nu kan zo veel meer.

Leren leven met weinig is hoe raar het ook klinkt een les met waarde. Het leert je om je de dingen in je leven en om je heen te waarderen, het leert je inzien wat echt belangrijk is.

Dank Yvanka. Voor alles <3.

39. Ego is the enemy

Ego is Latijn voor Ik. ‘Het zelf’. Mijn zelfbeeld of zelfbewustzijn en daarmee het kader waarbinnen ik mijn omgeving toetst.

Voor mij moet dit ego -het zelf- sterk genoeg zijn om vertrouwen te hebben in je vermogen om je eigen leven te leiden, maar nederig genoeg zijn om te leren.

Mijn ego zit me regelmatig in de weg. Bijvoorbeeld als ik feedback krijg en moet besluiten om te kijken hoe waar dit is voor die ander. Of als ik in een discussie beland, terwijl ik weet dat ik gelijk hebt (of dus eigenlijk denkt te weten dat ik gelijk heb binnen mijn denkkader). Om dan te schakelen naar vragen stellen uit authentieke interesse, dat is lastig.

Ik heb de mooiste projecten in elkaar zien vallen omdat er geen ruimte was voor de ander, voor samen, voor delen. En dat gebeurde aanzienlijk vaker met mannetjes dan met dames. Ik scheer het heel erg over één kam, maar vrouwen onderschatten zichzelf structureel en mannen overschatten zichzelf. En dit kan nog worden versterkt of verzwakt door de cultuur, herkomst en afkomst die men met zich brengt. Een prachtig bewijs dat diversiteit een must is.

40. Willpower is for losers

Nummer 40 is een recente. Wilskracht is niet iets dat je hebt, het is iets dat je kwijtraakt. Iets dat je kwijtraakt aan verleiding. De beste manier om wilskracht te activeren is niet jezelf op de proef te stellen, maar vooral het wegnemen van verleiding.

Wil je gezonder eten? Gooi die thuisbezorgd app van je telefoon en koop gezonde ingrediënten. Wil je minder snoepen? Koop geen snoep. Wil je minder gamen? Gooi je controller achter slot en grendel en geef je wederhelft de sleutel. Wil je ‘s ochtends niet als eerste naar je telefoon kijken als je wakker wordt? Leg hem in de woonkamer aan de lader.

En wil je gezonde gewoontes aannemen, dan verlaag je dus de drempel. Zie daarvoor ook punt 22.

Willpower? Willpower is voor losers.

Dank Joseph Everett.