Het internet en web2 hebben vier dingen gedaan. Ze heeft

1. Informatie voor iedereen beschikbaar gemaakt
2. Communicatie plat geslagen
3. De drempel tot creatie is verlaagd en
4. Publicatie drempelloos voor iedereen toegankelijk gemaakt.

Al deze zaken, maar vooral de laatste – publicatie drempelloos voor iedereen toegankelijk – brengen grote voordelen, maar ook grote problemen. Die problemen beginnen steeds zichtbaarder te worden en ze boren gaten in de basis van onze samenleving. En ik zie de oplossing niet.

Internet is creating tears in the fabric of society.

Om te begrijpen waarom “publicatie drempelloos voor iedereen toegankelijk” zo bijzonder is moeten we haar in historische context plaatsen, voordat we gaan kijken naar mogelijke oplossingen.

Disclaimer: Dit stuk is beperkt nagelezen op taal en spellingfouten en daar maak ik er veel van.

Impact van het web

1. Informatie voor iedereen beschikbaar

Wikipedia is het eenvoudige antwoord, maar het geldt niet alleen voor de encyclopedie. Alle informatie van de wereld is tegenwoordig voor iedereen online beschikbaar.

Of zoals de 75+ jarige man op de boot zei die Google voor het eerst gebruikte:

“Ik kan alles vinden, gewoon alles!”

Dat is historisch gezien ongekend. Vroeger was kennis macht. Tegenwoordig heeft toegang tot kennis kracht. Het is overigens niet louter goed nieuws. Je kunt ook alles meekrijgen en je ook overal druk en boos over maken. Kijk 15 jaar aan Tweets terug om te zien hoe dit het gedrag op het platform heeft veranderd.

2. Communicatie is platgeslagen

Het tweede wat het internet heeft gedaan is dat ze communicatie heeft platgeslagen. Je kunt de hele wereld mailen en het telefoonboek van de wereld staat online. Daar stopt het niet. Je kunt tegenwoordig een wereldleider een tweet sturen en er is nog een kans dat er wordt gereageerd ook. Daar vervaagt ook de grens tussen communicatie en publicatie want niet alleen 1 op 1 communicatie -onafhankelijk van rangen en standen- is eenvoudiger, maar ook communicatie naar groepen is nog nooit zo eenvoudig geweest.

3. Creatie voor iedereen

De combinatie van informatie en communicatie heeft ook creatie voor een veel grotere groep bereikbaar gemaakt. Daarbij het ik het niet alleen over Youtubers, tiktokkers en bloggers die creators zijn geworden. Het leren maken is voor veel meer mensen toegankelijk. Ik heb een bus om kunnen bouwen naar camper met dank aan de toegang tot informatie en communciatie. In de creatie van de één zit dus ook het leren voor de ander.

4. Publicatie voor iedereen toegankelijk

Toegang tot publicatie brengt de vorige drie items -informatie, communicatie en creatie- samen. Om de implicatie hiervan goed te snappen moeten we de geschiedenisboeken in. Want het gaat niet alleen om de publicatie van kennis, maar ook om wie er toegang had tot zowel het publiceren als de inhoud van de publicatie.

Geschiedenis van massamedia; een tijdlijn

Publicatie begint bij boeken en kranten.

• De eerste krant dateert uit 1556. Ze was handgeschreven en bevatte politiek, militair en economisch nieuws.
• In de achttiende eeuw worden er naar schatting 337.000 boektitels gedrukt.
• Einde van de 19de eeuw zien we een groter kentering en begint de krant populair te worden. De snelle uitbreiding van het basisonderwijs betekende een enorme toename van het aantal potentiële lezers. De krant was overigens nog steeds erg duur en werd daarvoor veelal in het cafe en vooral door de elite gelezen.
• In 1919 volgt de eerste Nederlandse radio uitzending. Het kost het medium radio in totaal zo’n 38 jaar om 50 miljoen gebruikers te krijgen.
• TV krijgt ron 1960 een dagelijkse uitzending. Het kost TV slechts 13 jaar om 50 miljoen mensen te bereiken.
• Vanaf 1960 schiet ook het aantal boekpublicatie enorm omhoog naar miljoenen boeken per jaar
• En in 1988 bereikt de krant qua abonnees haar piek.
• Alle vormen van media worden met de tijd overgenomen door de commercie.

Kijkend naar al deze zaken zie je een eigenlijk drie belangrijke zaken

1. Massacommunicatie is relatief jong.
2. Toegang tot publicatie is van de elite en er zit nagenoeg altijd een redacteur tussen de persoon die wil publiceren en haar publiek.
3. Ook het kunnen lezen en begrijpen van de publicatie start bij de elite. Lezen wordt met de tijd en de toename van geletterdheid echter steeds meer gemeengoed.

En dan komt het internet.

Internet; publicatie en massacommunicatie zonder filter

Internet en met name het web2 heeft een radicale impact op publicatie. Ze haalt niet alleen het filter van de redacteur weg, ze maakt publicatie ook toegankelijk voor iedere gebruiker van het web.

Ze heeft slecht 4 jaar nodig om 50 miljoen gebruikers te krijgen en laat daarna haar werkelijke kracht zien.

• Facebook krijgt 50 miljoen gebruikers in 2 jaar
• YouTube in 10 maanden
• Twitter in 9 maanden

De platformen krijgen echter nog meer dan kranten een indirect verdienmodel. Je betaalt niet voor het gebruik van Youtube, Twitter of Facebook. Zij verdienen geld door jouw advertenties te laten zien.

Dat heeft desastreuze consequenties voor de informatie op de platformen.

Het enige wat uit maakt is of de gebruiker je platform gebruikt en hoe lang ze dit doet, zodat je daarmee de advertentieinkomsten maximaliseert.

Om het gebruik van de gebruiker hoog te houden doen de platformen een aantal zaken:

• De platformen en apps die ze uitleveren worden verslavend gemaakt
• Je krijgt content voorgeschoteld die je blijkbaar wil zien, waarmee er een filter bubbel ontstaat
• De platformen en hun algoritmes versterken content die eyeballs krijgt, onafhankelijk van de impact van dat bericht.

En zo ontstaan er:

• verslavende platformen
• die dankzij de smartphone altijd beschikbaar zijn
• waarbinnen iedereen onafhankelijk van kennis of kunde en zonder enige controle van derden content kan maken
• waarbinnen nepnieuws eenvoudig verspreid kan worden
• en je binnen je bubbel ook alleen dat nepnieuws aangeboden kunt krijgen.
• zonder enig incentive voor de bedrijven om daar iets aan te veranderen.

Sterker nog, meer polarisatie is meer aandacht en meer tijd op je platform en daarmee geen bug maar een feature.

Een onzekere wereld

Het internet verandert ook onze blik op de wereld. 250 jaar geleden kreeg ik als boer nagenoeg niets mee van wat er gebeurde buiten mijn dorp en maakte in mij druk over het levensonderhoud van mezelf en mijn gezin.

Tegenwoordig krijg ik in realtime mee dat Trump supporters een overheidsgebouw in Amerika bestormen terwijl ik via een app op mijn telefoon mijn avondmaaltijd bestel. Waar het leven anno 2022 voor de gros van de mensheid meer zekerheid geeft dan ooit ervoor voelt de buitenwereld op deze manier heel onzeker. Gooi daar een pandemie overheen en mensen gaan -met het wegvallen van een geloof in de kerk- op zoek naar een andere zekerheid.

Het lastige is dat platformen een weldenkend mens eenvoudig in een conspiracy filter bubbel kunnen trekken, waar echt heel lastig van nep te onderscheiden wordt. Een bubbel die vaak sterk stuurt op emotie en verdraaide feitelijkheid zoekt én vindt om die emotie te onderbouwen.

Je ziet dat daarin veel overtuigingen ontstaan die eigenschappen hebben van een geloof. En mensen met een geloof kun je zelden met feitelijkheid overtuigen. Het lastige is ook dat het een groep mensen wordt die niet gelooft in wetenschap veelal omdat de wetenschap nooit praat in zekerheden, maar in waarschijnlijkheden.

Ongefilterde, door platformen versterkte, makkelijk te delen content perfect afgestemd op je filterbubbel. En dat in een wereld en in een generatie die nog moet leren omgaan met het feit dan mensen zonder enig verstand van zaken alles kunnen publiceren.

Digitale geletterdheid, hoe gaan we om met fake news?

De vraag is nu; hoe gaan we verder?

Blokkeren en verwijderen is geen censuur, maar heeft een rafelig randje

Twitter is voorzichtig aan begonnen. “Dit account is van staats media”, “Dit bericht is niet waar”, “deze content is verwijderd”, en “dit account is geblokkeerd” “deze uiting bevat gemanipuleerde media”.

Laten we ten eerste vaststellen dat dit geen censuur is. In de Nederlandse grondwet, die van de VS, die van vele andere landen en het mensenrechtenverdrag van de VN staat dan een overheid niet aan vooraf opgelegde censuur mag doen.

1. Dit geldt dus niet voor bedrijven; die houden er hun eigen algemene voorwaarden om na, waar jij als gebruiker mee akkoord bent gegaan.
2. Als dit al zou gelden voor bedrijven, dan mag men achteraf passende maatregelen toepassen.

Aanzetten tot geweld en haat-retoriek gebruiken is daarbij één van de zaken die zowel in de grondwet als in de algemene voorwaarden reden is voor verwijdering of blokkade.

Er zit echter ook een rafelig randje aan het blokkeren. Twitter is namelijk, judge, jury and executioner en dat vinden veel mensen -terecht- spannend. Van een Amerikaanse commerciële organisatie die een massamedium is geworden zou je hopen dat ze verder gaat dan haar eigen voorkeuren.

Wat we daar precies mee moeten doen is daarmee nog niet heel duidelijk, maar er zijn wel andere opties.

1. Haal de filter bubbel weg

Ten eerste kun je de filter bubbel weghalen of verzwakken door het algoritme aan te passen. Zo krijg ik de dingen te zien van de mensen die ik volg. Het stelt me in staat zelf te bepalen wat ik wil zien. Het is niet het algoritme wat dit bepaalt en een weldenkend mens daarin mee zuigt in een complot wereld. Transparantie kan hier overigens ook helpen “dit is jouw bubbel en zo werkt ze”, net als een “verwijder mijn bubbel” optie.
Ook een “bekijk de wereld zoals anderen haar zien” wordt daarmee mogelijk. Je snapt een ander wellicht wat beter als je de wereld leert zien, zoals zij hem zien.

2. Versterk nepnieuws niet

Nep nieuws komt veelal van bepaalde type media, of bepaalde -soms anonieme- accounts. Versterk dit nieuws niet. Je kunt het of niet deelbaar maken, of moeilijk deelbaar maken. Een sterke community blijkt in de praktijk goed in staat om moderatie toe te passen, waarbij op basis van die community en de bewijslast die ze aandragen een organisatie of aangewezen leden van de community versterking van een bericht kunnen uitzetten. Voor Facebook is dit een weinig gebruikte maar een bestaand parameter van haar algoritme. Twitter test op dit moment zelf een downvote button. Zeker als je de bubbel weghaalt werkt het up- en downvoten goed, met Tweakers.net als voorbeeld van succesvolle community comment moderatie.

3. Leer de nieuwe generatie kritisch kijken naar nieuws

Nepnieuws heeft bepaalde parameters die behoorlijk universeel zijn. Maak mensen -en zeker de nieuwe generatie- digitaal vaardig en leer ze nepnieuws herkennen. Heel eerlijk: mijn kinderen zijn hier nu al beter in dan mijn generatie.

4. Voeg factchecking toe

Grote sociale platformen zouden factchecking toe moeten voegen. Een manier waarop je een claim van een post kunt bevestigen of juist ontkrachten. Twitter is daar met haar tags die context geven aan de persoon met de uiting “dit is staatsmedia” of de uiting zelf “Dit bericht is niet waar” al mee begonnen.

5. Voeg manipulatie controle toe

Er komt in een toenemende mate nieuws boven tafel dat gemanipuleerd is. Zowel foto, audio en video kunnen eenvoudig worden bewerkt en zelfs gecreëerd. Deze zogenaamde Deepfakes worden voor de mens steeds lastiger te onderscheiden van echt waar een algoritme hier minder moeite mee heeft. Voeg dus deep fake checking toe en markeer berichten als Deepfakes.

6. Versterk de anonieme accounts niet

Twitter laat anonieme accounts toe. Ik ben niet voor of tegen anonieme accounts, maar ik ben wel tegen trollen en nepaccounts. Nou kan ik me voorstellen dat het onderscheid hiertussen lastig te maken is. Wat je echter wel kunt doen is dat gevalideerde accounts van echte gebruikers in een algoritme zwaarder wegen dan anonieme accounts. Daarnaast is het voor mij als gebruiker eenvoudig om nepaccount te herkennen. Als ik het als mens binnen een paar seconden kan moet een algoritme dat ook kunnen.

7. Traditionele nieuwsmedia moeten hun werk beter doen

Alles wat je aandacht geeft groeit. En traditionele media geven vaak veel aandacht aan nieuws ipv nieuw. Sensatie verkoopt, op traditionele media net zo goed als op social media. Maar het is niet goed voor de maatschappij en de pers heeft hierin een te nemen verantwoordelijkheid. Dat geldt niet alleen voor Amerikaanse media, maar zeker ook voor de Nederlandse krant, radio en TV. Zet dus bijvoorbeelds experts niet tegenover bekende Nederlandse die daarna ook even hun mening geven. Mening is namelijk emotie en emotie creëert geloof.

8. Zet emotie ook in voor de waarheid

Mensen met verstand van zaken praten vaak over de data die de mening onderbouwt. Mensen die ergens in geloven worden echter geraakt in emotie. Dat is een PR techniek, maar ook een techniek die werkt. Ben je expert dan mag je je data verpakken in emotie.

9. Deplatformen werkt

Mensen die aanzetten tot geweld en haat-retoriek gebruiken mag je -snel- van een platform afgooien. Dit zogenaamde Deplatformen werkt.

Het brengt ook nieuwe risico’s met zich. Op dit moment zijn die risico’s echter kleiner en minder impactvol gebleken dan het niet weren van de haat- en geweld prekers, zeker als deze anoniem zijn.

Wees wel transparant over voorwaarden, overschrijdingen en waarom je voor deplatformen hebt gekozen en wees consistent in je handhaving.

10. Stop ermee

Dit is een persoonlijk: stop ermee. Stop met het volgen van het nieuws en start met het volgen van nieuw.

Het nieuws is een oorlog om onze aandacht. Het is zelden positief. Het is ook zelden iets dat invloed op je heeft, of waar jij invloed op hebt. Dus het volgen van nieuws is het volstoppen van je hoofd vol negatieve dingen waar je je druk om kunt maken… voor niets.

Volg ‘het nieuw’. En dan vooral het nieuw waar je echte interesse in hebt of dat werkelijk invloed op je heeft. Het nieuw is de grote verandering, het nieuw is de regel onder de uitzondering. Het nieuw is waar je leert en heeft vaak een positief karakter.

Stoppen kan je ook met “sociale” media. Het is geen oplossing voor het probleem, maar stoppen zorgt er wel voor dat je eigen energie de goede kant op blijft gaan.

Tot slot

Internet stelt iedereen in staat op content consument en content maker te zijn. Dat is ongekend nieuw en ongekend krachtig gebleken. Informatie en communicatie is ontsloten en dat heeft heel veel mooie kanten. Het is echter ook ingezet om nepnieuws te verspreiden, te polariseren en stelt zelf externe machten in staat om verkiezingen te manipuleren.

The real power of platforms isn’t “free speech” — it’s free reach. – Casey Newton

Daar moeten we dus zo snel mogelijk wat aan doen. Vooral haatzaaien, laster & smaad, belediging, misleiding & bedrog kunnen we niet onbeperkt toegestaan. Hierin mag je iets verwachten van de politiek, hierin mag je iets verwachten van de techbedrijven, hierin mag je iets verwachten van de media maar hierin mag je ook iets verwachten van jezelf. Maar ooh wat is dit lastig en ooh wat is dit spannend.

Ik schreef dit artikel een jaar geleden en kreeg veel feedback en aanvullingen van Marc, Jarno en Martijn waarvoor heel veel dank.